Read Ebook: The Principal Navigations Voyages Traffiques and Discoveries of the English Nation — Volume 02 by Hakluyt Richard

Font size: 10 px 15 px 20 px 25 px 30 px 35 px

Background color: BlackWhiteGrayLight GrayDark GrayDim Gray

Text color: BlackWhiteGrayLight GrayDark GrayDim Gray

Apply/Save settings

Ebook has 332 lines and 81751 words, and 7 pages

Edition: 10

The printed edition from which this e-text has been produced retains the spelling and abreviations of Hakluyt's 16th-century original. In this version, the spelling has been retained, but the following manuscript abbreviations have been silently expanded:

This edition contains footnotes and two types of sidenotes. Most footnotes are added by the editor. They follow modern spelling conventions. Those that don't are Hakluyt's . The sidenotes are Hakluyt's own. Summarizing sidenotes are labelled and placed before the sentence to which they apply. Sidenotes that are keyed with a symbol are labeled and placed at the point of the symbol, except in poetry, where they are moved to the nearest convenient break in the text.

THE PRINCIPAL Navigations, Voyages, Traffiques, AND Discoveries OF The English Nation.

Collected by RICHARD HAKLUYT, PREACHER,

AND

Edited by EDMUND GOLDSMID, F.R.H.S.

NORTHEASTERN EUROPE, AND ADJACENT COUNTRIES.

TARTARY.

THE PRINCIPAL Navigations, Voyages, Traffiques, AND Discoveries OF The English Nation.

Collected by RICHARD HAKLUYT, PREACHER,

AND

Edited by EDMUND GOLDSMID, F.R.H.S.

EASTERN EUROPE AND THE MUSCOVY COMPANY.

Navigations, Voyages, Traffiques, and Discoveries in EASTERN EUROPE

Part of an Epistle written by one Yuo of Narbona vnto the Archbishop of Burdeaux, containing the confession of an Englishman as touching the barbarous demeanour of the Tartars, which had liued long among them, and was drawen along perforce with them in their expedition against Hungarie: Recorded by Mathew Paris in the yere of your Lord 1243.

The Lord therefore being prouoked to indignation, by reason of this and other sinnes committed among vs Christians, is become, as it were, a destroying enemie, and a dreadful auenger. This I may iustly affirme to be true, because an huge nation, and a barbarous and inhumane people, whose law is lawlesse, whose wrath is furious, euen the rod of Gods anger, ouerrunneth, and vtterly wasteth infinite countreyes, cruelly abolishing all things where they come, with fire and sword. And this present Summer, the foresayd nation, being called Tartars, departing out of Hungarie, which they had surprised by treason, layd siege vnto the very same towne, wherein I my selfe abode, with many thousands of souldiers: neither were in the sayd towne on our part aboue 50. men of warre, whom, together with 20. cros-bowes, the captaine had left in garrison. All these, out of certeine high places, beholding the enemies vaste armie, and abhorring the beastly crueltie of Antichrist his complices, signified foorthwith vnto their gouernour, the hideous lamentations of his Christian subiects, who suddenly being surprised in all the prouince adioyning, without any difference or respect of condition, fortune, sexe, or age, were by manifolde cruelties, all of them destroyed with whose carkeises, the Tartarian chieftains, and their brutish and sauage followers, glutting themselues, as with delicious cates, left nothing for vultures but the bare bones. And a strange thing it is to consider, that the greedie and rauenous vultures disdeined to praye vpon any of the reliques, which remained. Olde, and deformed women they gaue, as it were for dayly sustenance, vnto their Canibals; the beautifull deuoured they not, but smothered them lamenting and scritching, with forced and vnnaturall rauishments. Like barbarous miscreants, they quelled virgins vnto death, and cutting off their tender paps to present for deinties vnto their magistrates, they engorged themselues with their bodies.

Howbeit, their spials in the meane time discrying from the top of an highe mountaine the Duke of Austria, the king of Bohemia, the Patriarch of Aquileia, the Duke of Carinthia, and the Earle of Baden, with a mightie power, and in battell aray, approching towards them, that accursed crew immediately vanished, and all those Tartarian vagabonds retired themselues into the distressed and vanquished land of Hungarie who as they came suddenly, so they departed also on the sudden which their celeritie caused all men to stand in horrour and astonishment of them. But of the sayd fugitiues the prince of Dalmatia tooke eight, one of which number the Duke of Austria knew to be an English man, who was perpetually banished out of the Realme of England, in regard of certaine notorious crimes by him committed. This fellow, on the behalfe of the most tyrannicall king of the Tartars, had bene twise, as a messenger and interpreter, with the king of Hungarie, menacing and plainely foretelling those mischiefes which afterward happened, vnlesse he would submit himselfe and his kingdome vnto the Tartars yoke. Well, being allured by our Princes to confesse the trueth, he made such oathes and protestations, as the deuill himselfe would haue beene trusted for. First therefore he reported of himselfe, that presently after the time of his banishment, namely about the 30. yere of his age, hauing lost all that he had in the citie of Acon at Dice, euen in the midst of Winter, being compelled by ignominious hunger, wearing nothing about him but a shirt of sacke, a paire of shooes, and a haire cappe onely, being shauen like a foole, and vttering an vncoth noise as if he had bene dumbe, he tooke his iourney, and and so traueiling many countreyes, and finding in diuers places friendly entertainment, he prolonged his life in this maner for a season, albeit euery day by rashnesse of speech, and inconstancie of heart, he endangered himselfe to the deuill. At length, by reason of extreame trauaile, and continuall change of aire and of meats in Caldea, he fell into a greuious sicknesse, insomuch that he was wearie of his life. Not being able therefore to go forward or backeward, and staying there a while to refreshe himselfe, he began to commend to writing those wordes which hee heard spoken, and within a short space, so aptly to pronounce, and to vtter them himselfe, that he was reputed for a natiue member of that countrey: and by the same dexteritie he attained to manie languages. This man the Tartars hauing intelligence of by their spies, drew him perforce into their societie and being admonished by an oracle or vision, to challenge dominion ouer the whole earth, they allured him by many rewards to their faithfull seruice, by reason that they wanted interpreters. But concerning their maners and superstitions, of the disposition and stature of their bodies, of their countrey and maner of fighting &c, he protested the particulars following to be true: namely, that they were aboue all men, couetous, hasty, deceitfull, and mercilesse: notwithstanding, by reason of the rigour and extremitie of punishments to be inflicted vpon them by their superiours, they are restreined from brawlings, and from mutuall strife and contention. The ancient founders and fathers of their tribes, they call by the name of gods, and at certaine set times they doe celebrate solemne feasts vnto them, many of them being particular, & but foure onely generall. They thinke that all things are created for themselues alone. They esteeme it none offence to exercise cruelty against rebels. They be hardie and strong in the breast, leane and pale-faced, rough and huf-shouldered, hauing flatte and short noses, long and sharpe chinnes, their vpper iawes are low and declining, their teeth long and thinne, their eyebrowes extending from their fore-heads downe to their noses, their eies inconstant and blacke, their countenances writhen and terrible, their extreame ioynts strong with bones and sinewes, hauing thicke and great thighes, and short legs, and yet being equall vnto vs in stature: for that length which is wanting in their legs is supplied in the vpper parts of their bodies. Their countrey in olde time was a land vtterly desert and waste, situated far beyond Chaldea, from whence they haue expelled Lions, Beares, & such like vntamed beasts with their bowes, and other engines. Of the hides of beasts being tanned, they vse to shape for themselues light, but yet impenetrable armour. They ride fast bound to their horses, which are not very great in stature, but exceedingly strong, and mainteined with little prouender. They vse to fight constantly and valiantly with iauelines, maces, battle axes, and swords. But specially they are excellent archers, and cunning warriers with their bowes. Their backs are slightly armed, that they may not flee. They withdraw not themselues from the combate, till they see the chiefe Standerd of their Generall giue backe. Vanquished, they aske no fauour and vanquishing, they shew no compassion. They all persist in their purpose of subduing the whole world vnder their owne subiection, as if they were but one man, and yet they are moe then millions in number. They haue 60000. Courriers, who being sent before vpon light horses to prepare a place for the armie to incampe in, will in the space of one night gallop three days iourney. And suddenly diffusing themselues ouer an whole prouince, and surprising all the people thereof vnarmed, vnprouided, dispersed, they make such horrible slaughters that the king or prince of the land inuaded, cannot finde people sufficient to wage battell against them, and to withstand them. They delude all people and princes of regions in time of peace, pretending that for a cause which indeed is no cause. Sometimes they say, that they will make a voyage to Colen, to fetch home the three wise kings into their owne countrey; sometimes to punish the auarice and pride of the Romans, who oppressed them in times past, some times to conquere barbarous and Northren nations; sometimes to moderate the furie of the Germans with their owne meeke mildnesse; sometimes to learne warlike feats and stratagems of the French; sometimes for the finding out of fertile ground to suffice their huge multitudes; sometimes again in derision they say, that they intend to goe on pilgrimage to S. Iames of Galicia. In regard of which sleights and collusions certaine vndiscreet gouernors concluding a league with them, haue granted them free passage thorow their territories, which leagues notwithstanding being violated, were an occasion of ruine and destruction vnto the foresayd gouernours, &c.

Libellus historicus Ioannis de Plano Carpini, qui missus est Legatus ad Tartaros anno Domini 1246. ab Innocentio quarto Pontifice maximo. Incipit Prologus in librum Tartarorum.

Omnibus Christi fidelibus ad quos praesens scriptum peruenerit, frater Ioannes de Plano Carpini ordinis fratrum minorum, Apostolicae sedis Legatus, nuncius ad Tartaros et nationes alias Orientis, Dei gratiam in praesenti, et gloriam in futuro, et de inimicis suis gloriam triumphalem. Cum ex mandato sedis apostolicae iremus ad Tartaros et nationes alias Orientis, et sciremus Domini Papae et venerabilium Cardinalium voluntatem, eligimus prius ad Tartaros profiscisci. Timebamus enimne per eos in proximo ecclesiae Dei periculum immineret. Et quamuis ? Tartaris et alijs nationibus timeremus occidi, vel perpetuo captiuari, vel fame, siti, algore, aestu, contumelia, et laboribus nimijs, et quasi vltra vires affligi non tamen pepercimus nobis ipsis, vt voluntatem Dei secundum Domini papae mandatum adimplere possemus, et vt proficeremus in aliquo Christianis, vt saltem scita veraciter voluntate et intentione ipsorum, possemus illam patefacere Christianis, ne forte subito irruentes inuenirent eos imparatos, sicut peccatis hominum exigentibus alia vice contigit: et fecerunt magnam stragem in populo Christiano. Vnde quaecunque pro vestra vtilitate vobis scribimus ad cautelam, tanto securius credere debetis, quanto nos cuncta vel ipsi vidimus oculis nostris, qui per annum et quatuor menses et amplius, ambulauimus per ipsos et cum ipsis, ac fuimus, inter eos, vel audiuimus ? Christianis qui sunt inter eos captiui, et vt credimus fide dignis. Mandatum etiam ? supremo pontifice habebamus, vt cuncta, perscrutaremur et videremus omnia diligenter. Quod tam nos quam frater Benedictus eiusdem ordinis qui nostrae tribulationis fuit socius et interpres fecimus studiose.

De terra Tartarorum, situ, qualitate & dispositione aeris in eadem. Cap. 1.

Volentes igitur facta scribere Tartaroram, vt lectores facilius valeant inuenire, hoc modo per capitula describemus. Primo quidem dicemus de terra. Secundo de hominibus. Tertio de ritu. Quarto de moribus. Quinto de ipsorum imperio. Sexto de bellis. Septimo de terris quas eorum dominio subiugauerant. Octauo quomodo bello occurratur eisdem. De terra possumus hoc modo tractare. In principio quidem dicemus de situ ipsius: secundo de qualitate: tertio de dispositione aeris in eadem. Terra vero praedicta est in ea posita parte Orientis in qua oriens sicut credimus coniungitur Aquiloni. Ab Oriente autem est terra posita. Kyraiorum et etiam Solangorum: ? meridie sunt terrae Saracenorum inter Occidentem et Meridiem Huyrorum. Ab Occidente prouincia Naymanorum; ab Aquilone mari oceano circundatur. Haec vero in parte aliqua est nimium montuosa, et in aliqua est campestris, sed fere tota adimxta glarea, raro argillosa, plurimum est arenosa. In aliqua parte terne sunt aliquae modicae siluae: alia vero est sine lignis omnino. Cibaria autem sua decoquunt et sedent tam imperator qu?m principes et alij ad ignem factum de boum stercoribus et equorum. Terra autem praedicta non est in parte centesima fructuosa: nec etiam potest fructum portare nisi aquis fluuialibus irrigetur. Sed aqua et riui ibidem sunt pauci: flumina vero rarissima vnde ibidem villae sunt paucae; nec aliquae ciuitates excepta vna, quae esse dicitur satis bona; nos autem non vidimus illam, sed fuimus prope ad dimidium diem, cum apud Syram ordam essemus, quae curia est maior imperatoris eorum. Et licet ali?s infructuosa sit, quamuis non multum tamen competenter est alendis pecoribus apta. Aer in ipsa est mirabiliter inordinatus. In media etiam aestate quando in alijs partibus solet calor maximus abundare; ibi sunt tonitrua magna et fulgura, ex quibus homines quam plurimi occiduntur. Cadunt etiam ibi eodem tempore maximae niues. Ibi sunt etiam frigidissimorum ventorum tam maximes tempestates, quod cum labore vix possunt homines aliquando equitare. Vnde cum essemus apud ordam iacebamus in terra prae magnitudine venti prostrati, et propter pulueris multitudinem videre minime poteramus. In ea etiam in hyeme nusquam pluit, sed in aestate: et tam modicum, quod vix potest aliquando puluerem et radices graminum madidare. Grando etiam ibi saepe maxiina cadit. Vnde eo tempore quando fuit electus, et in sede regni poni debuit imperator, nobis in curia existentibus, tanta cecidit grando, quod ex subita resolutione sicut plenius intelleximus, plusquam centum et quadraginta homines in eadem curia fuerunt submersi. Res autem et habitacula plura deducta fuerunt. Ibi est etiam in aestate subito magnus calor, et repente maximum frigus. In hyeme vero in aliqua parte cadunt maximae niues, in alia autem paruae. Et vt breuiter de terra concludam, magna est, sed aliter, sicut vidimus oculis nostris, multo vilior est, qu?m dicere valeamus.

De formis Tartarorum, de coniugio, vestibus et habitaculis eorum. Cap. 2.

Dicto de terra, de hominibus est dicendum. Primo quidem formas describemus personarum. Secund? de ipsorum coniugio supponemus. Tertio de vestibus. Quarto de habitaculis. Quinto de rebus eorum. Forma personarum ab hominibus alijs est remota. Inter oculos enim et genas plusquam alij homines sunt lati. Genae etiam satis prominent ? maxillis. Graciles sunt generaliter in cingulo exceptis quibusdam paucis. Pene omnes sunt mediocris staturae. Barba fere omnibus minime crescit. Aliqui tamen in inferiori labio et in barba modicos habent crines, quos minime tondent. Super verticem capitis in modum clericorum habent coronas, et ab aure vna vsque ad aliam, ad latitudinem trium digitorum similiter omnes radunt. Quae rasurae coronae praedictae iunguntur. Super frontem etiam ad latitudinem duorum digitorum similiter omnes radunt. Illos autem capillos qui sunt inter coronam et praetaxatam rasuram crescere vsque ad supercilia sinunt. Et ex vtraque parte frontis tondendo plusquam in medio crines faciunt longos: reliquos vero crines permittunt crescere vt mulieres. De quibus faciunt duas cordas, et ligant vnamquamque post aurem. Pedes etiam modicos habent. Vxores vero habet vnusquisque quot potest tenere. Aliquis centum, aliquis quinquaginta, aliquis decem, aliquis plures vel pauciores: et omnibus parentibus generaliter iunguntur, excepta matre, filia, vel sorore ex eadem matre, sororibus etiam ex patre: tamen et vxores patris post mortem ducere possunt. Vxorem etiam fratris alter frater iunior post mortem vel alius de parentela iunior ducere tenetur. Reliquas mulieres omnes sine vlla differentia ducunt in vxores, et emunt eas valde pretios? ? parentibus suis. Post mortem maritorum de facili ad secunda coniugia non migrant, nisi quis velit suam nouercam ducere in vxorem. Vestes autem tam virorum qu?m mulierum sunt vno modo formatae. Pallijs, cappis vel capputijs vel pellibus non vtuntur. Tunicas vero portant de Bukeramo, purpura, vel Baldaquino in hunc modum formatas. A supremo vsque deorsum sunt scissae, quia ante pectus dupticantur. A latere vero sinistro vna, et in dextris tribus ligaturis nectuntur, et in latere et in sinistro vsque ad brachiale sunt scissae. Pellicia cuiuscunque sunt generis in eundem modum formantur: superius tamen pellicium exterius habet pilum, sed ? posterioribus est apertum. Habet autem caudulam vnam vsque ad genua retro. Mulieres vero quae sunt maritatae habent tunicam valde amplam et vsque ad terram ante scissam. Super caput vero habent vnum quid rotundum de viminibus vel de cortice factum, quod in longum protenditur ad vnam vlnam, et in summitate desinit in quadrum: et ab imo vsque ad summum in amplitudine semper crescit, et in summitate habet virgulam vnam longam et gracilem de auro vel de argento seu de ligno, vel etiam pennam: et est assutum super vnum pileolum, quod protenditur vsque ad humeros. Instrumentum praedictum est tectum de buccaramo, siue purpura vel baldaquino: sine quo instrumento coram hominibus nunquam vadunt, et per hoc ab alijs mulieribus cognoscuntur. Virgines autem et iuuenes mulieres cum magna difficultate ? viris suis possunt discerni: quum per omnia vestiuntur vt viri. Pileola habent alia qu?m aliae nationes, quorum formam intelligibiliter describere non valemus. Stationes rotundas habent in modum tentorij praeparatas, de virgis et baculis subtiliter factas. Supra vero in medio rotundam habent fenestram vnde lumen ingreditur, et vt possit fumus exire: quia semper in medio ignem faciunt. Parietes autem et tecta filtro sunt cooperta. Ostia etiam de filtro sunt facta. Quaedam stationes sunt magnae, quaedam paruae, secundum dignitatem et hominum paruitatem. Quaedam soluuntur subito et reparantur et super somarios deferuntur. Quaedam dissolui non possunt, sed in curribus deferuntur. Minoribus autem in curru ad deferendum vnus bos; maioribus tres vel quatuor, vel etiam plures, vel quod est magis, sufficiunt ad portandum. Quocunque vadunt siue ad bellum, siue alias, semper illas deferunt secum. In animalibus sunt diuites valde: in camelis, bobus, ouibus, capris, et equis. Iumentorum tantam habent multitudinem, quantam non credimus habere totum mundum. Porcos et alias bestias minime habent.

De cultu et de hijs quae credunt esse peccata, et de diuinationibus et ritu funeris eorum, et de purgationibus suorum peccatorum. Cap. 3.

De consuetudinibus bonis et malis et cibis eorum. Cap. 4.

De ipsorum Imperio. Cap. 5.

Dicto de eorum consuetudinibus, dicendum est de eorum imperio. Et prim? de ipsius principio. Secund? de principibus eius. Terti? de dominio Imperatoris et principum. Terra quaedam est in partibus Orientis, de qua dictum est supr?, quae Mongol nominatur. Haec terra quondam quatuor populos habuit. Et vnus Yeka Mongol, id est, magni Mongali vocabatur Secundus Sumongol, id est Aquatici Mongali. Ipsi autem seipsos Tartaros appellabant, ? quodam fluuio, qui currit per terram eorum, qui Tartar nominatur Allius appellatur Merkat, quartus Metrit. Hij populi omnes vnam formam personarum, et vnam linguam habebant: quamuis inter se per principes et prouincias essent diuisi. In terra Yeka Mongol fuit qui vocabatur Cyngis. Iste incepit esse robustus venator coram Domino. Didicit enim homines furari, rapere, praedari. Ibat autem ad alias terras, et quoscunque potuit capere, et sibi associare non demittebat homines ver? suae gentis ad se inclinabat, qui tanquam ducem ipsum sequebantur, ad omnia malefacta. Hic autem incepit pugnare cum Sumongol, siue Tartaris postquam homines aggregauerat sibi, et interfecit ducem eorum, e multo bello omnes Tartaros sibi subiugauit et in suam seruitutem redegit. Post haec cum omnibus his pugnauit, cum Merkat, qui erant positi iuxta terram Tartarorum, quos etiam bello sibi subiecit: Inde procedens pugnauit contra Metritas, et etiam illos deuicit. Audientes itaque Naymani, quod Cyngis erat taliter eleuatus, indignati fuerant. Ipsi enim habuerant Imperatorem, qui fuerat strenuus vald?, cuidabant tributum omnes nationes praedictae. Qui debitum vniuersae carnis exsoluens, filij eius successerunt loco eius; sed iuuenes erant et stulti, et populum nesciebant tenere sed inuicem diuisi erant et scissi: vnde medio tempore Cyngis erat taliter exaltatus, nihilominus, insultum faciebant in terras superius annotatas, viros et mulieres et pueros occidebant, et capiebant praedam eorum. Cyngis hoc audiens, omnes sibi subiectos homines aggregauit. Naymani et Kara Kitai, id est nigri Kitai, ex aduerso in quandam vallem strictam inter montes duos, per quam nos euntes ad imperatorem eorum transiuimus, similiter conueniunt: et commissum est praelium, in quo Naymani et Kara Kitai ? Mongallis sunt deuicti, et maior pars eorum occisa: et alij qui euadere non potuerunt in seruitutem redacti sunt. In terra autem praedictorum Kara Kytaorum Occaday can filius Cyngis can, postquam positus fuit imperator, quandam ciuitatem, aedificauit, quam Omyl appellauit. Prop? quam ad meridiem est quoddam desertum magnum, in quo syluestres homines pro certo habitare dicuntur, qui nulla modo loquuntur, nec in cruribus habent iuncturas: et si quando cadunt, per se surgere sine adiutorio aliorum minime possunt, aliquantam tamen habent discretionem. Mongali autem in terram eorum reuertentes se contra Kytaos in praelium praeparauerunt, qui castra mouentes terram eorum intrauerunt. Imperator autem Kytaorum hoc audiens venit contra eos cum exercitu suo; et commissum est praelium durum; in quo praelio Mongali fuerunt deuicti: et omnes nobiles Mongalorum qui erant in praedicto exercitu fuerunt occisi vsque ad septem. Cyngis ver? et alij qui remanserunt in tetram suam fugerunt. Et quum aliquantulum quieuisset Cyngis, praeparauit se rursus ad praelium et contra terram Huiyrorum processit ad bellum. Isti homines Christiani de secta Nestorianorum erant, quos etiam bello deuicit, et eorum literas acceperunt. Nam prius scripturam aliquam non habebant. Nunc autem eandem literam Mongallorum appellant. Inde processit contra terram Saruiuorum , et contra terram Karauitarum , et contra terram Voyrat , et contra terram Comana, quas terras omnes deuicit. Inde est in teram suam reuersus. Et cum aliquantulum quieuisset, conuocans omnibus gentibus supradictis, contra Kytaos ad bellum processit, et cum diu contra eos pugnasset, magnam partem terrae Kytaorum vicerunt: Imperatorem autem eorum concluserunt in sua ciuitate maiori: quam cum tam diu obsiderunt, quod exercitui defecerunt expensae, et cum non haberent quod manducarent, praecipit illis Cyngis can, quod de decem hominibus vnum darent ad manducandum. Illi autem de ciuitate pugnabant viriliter contra illos sagittis et machinis: Et cum deficerent lapides, pro lapidibus proiecerunt argentum, et maxim? liquefactum. Ciuitas enim haec multis diuitijs erat plena. Et cum diu pugnassent, et eam bello vincere minim? possent, fecerunt vnam magnam viam sub terra ab exercitu vsque ad mediam ciuitatem, et aperientes subit? terram, eis nescientibus prosilierunt in medio ciuitatis, et pugnabant cum hominibus ciuitatis, et illi qui erant extra simili modo pugnabant, et concidentes portas intrauerant ciuitatem: et occidentes Imperatorem et homines plures, ciuitatem possidebant: et aurum et argentum, et omnes diuitias abstulerunt. Et cum terrae praedictae Kytaoram suos homines praefecissent, in terram propriam sunt reuersi. Et tunc Imperatore Kytaoram deuicto factus est Imperator. Quandam autem partem terrae Kytaorum, quae posita est in mari, vsque in hodiernum diem nullatenus deuicerunt. Kytai autem, de quibus superius diximus, homines sunt Pagani, qui habent literam specialem: et habent nouum et vetus Testamentum; et habent vitas patrum, et Erimitas et domos quasi Ecclesias factas, in quibus orant temporibus suis: Et dicunt se quosdam sanctos, habere. Vnum Deum colunt: Dominum nostram Iesum Christum honorant, et credunt vitam aeternam, sed minim? baptizantur. Scripturam nostram honorant et reuerentur: Christianos diligunt, et Ecclesias faciunt plures. Homines benigni et humani satis videntur: barbam non habent, et in dispositione faciei satis concordant cum Mongalis, non tamen sunt in facie ita lati. Linguam propriam habent: meliores artifices non inueniuntur in toto mundo in omnibus operibus, in quibus solent homines Terra eorum est opulenta vald? in frumento, vino, auro, argento, et serico, et omnibus rebus in quibus solet sustentari humana natura. Et cum aliquantulum quieuissent, suos exercitus diuiserunt. Vnum de filijs Tossuch nomine, quem etiam Can appellabant, id est Imperatorem, misit cum exercitu contra Comanos, quos multo bello deuicit: et postquam vicerat eos in terram suam reuertabatur. Alium etiam filium misit cum exercitu contra Indos; qui Minorem Indiam deuicerunt. Hij autem nigri sunt Saraceni, qui AEthiopes nuncupantur. Hic autem exercitus contra Christianos, qui sint in India maiori in pugnaro processit. Quod audiens rex terrae illius, qui vulg? Presbyter Iohannes appellatur, venit contra eos exercitu congregato. Et faciens imagines cupreas hominum in sella posuit super equos, ponens ignem interius, et posuit hominem cum folle post imaginem cupream super equum: et cum multis imaginibus, et equis taliter praeparatis venerunt contra praedictos ad pugnandum. Et cum ad locum praelij peruenissent, istos equos vnum iuxta vnum praemiserunt. Viri autem, qui erant retro, posuerunt nescio quid super ignem qui erat in praedicta imagine, et cum follibus fortiter sufflauerunt. Vnde factum est, quod de fumo illo aer est denigratus. Et tunc super Tartaros iecerunt sagittas, ex quibus multi interfecti et vulnerati fuerunt. Et sic cum confusione eos de finibus suis eiecerunt: Et nunquam audiuimus, quod vltra ad eos redierunt. Cum autem per deserta redirent, in quandam terram venerunt in qua quaedam monstra foemineas imagines habentia reperirunt. Et cum interrogassent eas per multos interpretes vbi essent viri terrae illius, responderunt quod in illa terra quaecunque foeminae nascebantur, habebant formam humanam: Masculi ver? formam caninam. Et dum moram protraherant in terra praedicta, Canes in alia parte conuenerunt in vnum: Et dum esset hyems asperrima, se omnes proiecerunt in aquam: et post haec incontinenti in puluerem mouebantur, et ita puluis admixtus aquae super eos congelauit: et dum saep?; hoc fecissent, glacies densa facta est super eos: Vnde cum magno impetu cum Tartaris conuenerunt ad pugnam. At illi quum sagittas super eos iactabant, ac si super lapides sagitassent, retro sagittae redibant: Alia etiam arma eorum in nullo eos laedere potuerunt. Canes ver? insultum facientes in eos morsibus vulnerauerunt, multos etiam occiderunt, et ita eiecerunt eos de finibus suis. Et dum reuerteretur exercitus ille, venit ad terram Burutabeth, quos bello vicerunt: qui sunt Pagani. Qui consuetudinem mirabilem imo potius miserabilem habent. Quia cum aliquis patrum suorum humanae naturae debitum exsoluit, omnem congregant parentelam, et comedunt eum. Isti pilos in barba non habent: immo quoddam ferrum in manibus portant, cum quo barbam semper depilant, si fort? aliquis crinis crescit in ipsa: et multum etiam deformes sunt. Inde exercitus ille reuertebatur in terram suam. Cyngis can etiam eo tempore quo diuisit exercitus illos, misit in expeditione contra Orientem per terram Kergis, quos bello non vicit: et vsque ad Caspios montes peruenit, montes autem illi sunt de lapide adamantino. Vnde eorum sagittas et arma ferrea ad se traxerant. Homines inter Caspios montes conclusos viderunt, quia iam montem fregerunt: sed nubes quaedam erat posita ante ipsos, ad quam accedere non poterant vllo modo quia statim moriebantur, cum perueniebant ad illam. Sed antequam peruenirent ad praedictum montem plusquam per mensem vastam solitudinem transierunt. Inde procedentes adhuc contra Orientem plusquam per mensem per magnum desertum iuerunt. Et peruenerunt ad quandam terram, vbi viderunt vias tritas, sed nullum hominem noterant inuenire. Sed tantum quaesiuerant per terram, quod inuenerunt hominem cum vxore sua; quos ante Cyngis can adduxerunt. Et cum interrogasset vbi essent homines terrae illius, responderunt quod in terra sub montibus habitarent. At Cyngis can retenta vxore misit viram illum cum nuncijs suis mandans hominibus illis vt venirent ad mandatum ipsius. Illi ver? euntes ad eos, narrauerunt omnia quae Cyngis can mandauerat. Qui responderunt quod tali die venirent ad mandatum suum faciendum. Medio vero tempore congregauerunt se per vias occultas sub terra et venerunt contra istos ad pugnandum: et irruentes subit? super eos plurimos occiderunt. At illi, Cyngis can videlicet et sui fugam ineuntes, terram exierunt praedictam. Illos tamen homines, virum scilicet et mulierum secum duxerunt, qui vsque ad mortem in terra Tartarorum fuerunt. Interrogati ver? quare sub terra habitarent, dixerunt quod vno tempore anni quum sol oritur, tantus souitus est, quod homines nulla ratione possunt sustinere. Immo etiam tunc percutiebant in organis et tympanis, et alijs instrumentis, vt illum sonitum non audirent. Et dum Cyngis de terra illa reuerteretur, defecerunt ei victualia et habebant maximam famem. Et tunc recentia interiora vnius bestiae eos contigit inuenire: quae accipientes, depositis tamen stercoribus decoxerunt: et coram Cyngis can portantes cum suis illa comedit. Et ex hoc statutum fuit ab eo, vt nec sanguis, nec interiora, nec aliquid de bestia quod manducari potest, exceptis stercoribus, proijciatur. Et deinde in terram propriam est reuersus: et ibidem leges et statuta multiplicia iecit, quae Tartari non violabiliter obseruant. Ex quibus tantum duo dicemus. Vnum est, quod quicunque in superbia erectus, propria authoritate sine electione principum esse voluerit imperator, sine vlla miseratione debet occidi. Vnde ante electionem ipsius Cuynch propter hoc vnus de principibus, nepos ipsius Cyngis can fuit occissus. Volebat enim sine electione regnare. Aliud statutum est, quod sibi debent subiugare omnem terram: nec cum aliqua gente debent pacem habere, nisi prius eis subdatur, quo vsque veniat tempus occisionis eorum. Debent enim occidi, vt prophetatum est eis: Et illi qui euadere poterunt, vt dicunt, debent illam legem tenere quam tenent alij, qui eos bello deuincunt. Statuit etiam quod per millenarios, et centenarios et Decanos debeat eorum exercitus ordinari. Post hoc ab ictu tonitrui esc occisus, peractis suis ordinationibus and statutis. Hic autem habuit quatuor filios: Vnus vocabatur Occoday, secundus Tossuch can, tertius Thaaday et nomen quarti ignoramus. Isti quatuor filij cum alijs maioribus qui tunc erant, primum filium videlicet Occoday elegerunt imperatorem, filij autem istius Occoday Cuyne, qui nunc est imperator, Cocthen et Cyrenen. Et si plures habuerit filios ignoramus. Filij autem Tossuch can Bati: iste est ditior et potentior post imperatorem: Ordu, iste est senior omnium ducum: Syban, Bora, Bercuthanth: aliorum filiorum Tossuch can nomina ignoramus. Filij Thaaday sunt Burin et Chadan, nomina aliorum filiorum nescimus. Alterius autem filij Cyngis can, cuius nomen nescimus, filiorum nomina sunt haec. Vnus vocatur Mengu, cuius mater est Seroctan. Ista domina inter omnes Tartaros, excepta matre imperatoris, est magis nominata: et potentior est omnibus excepto Bati. Alius vocatur Becas. Alios filios habuit plures, sed eorum nomina ignoramus. Haec sunt ducum nomina. Ordu: iste fuit in Polonia et in Hungaria: Bati, Cathan, Syban, Bureth. Omnes isti fuerunt in Hungaria, Cyrpodan iste est adhuc vltra mare contra Soldanum Damasci. Isti remanserunt in terra: Mangu, Cuthen, Syrennen, Hybilay, Syremum, Synocur, Thuatamur, Cyragay, Sybedey, senex quidam miles inter eos, Bora, Berca, Mauci, Choranca: sed iste inter alios est minimus. Alij ver? duces sunt plures, sed eorum nomina ignoramus.

Imperator autem Tartarorum habet mirabile dominium super omnes. Nullus audet in aliqua parte morari, nisi ipse assignet ei. Ipse autem assignat vbi maneant duces: millenarij centenarijs. Centenarij decanis. Insuper quicquid praecipitur in quocunque tempore quocunque loco, siue ad bellum, siue ad mortem, siue ad vitam, sine vlla contradictione obediunt. Etiam si petit filiam virginem vel sororem, sine contradictione dant ei. Aut singulis annis, aut intermissis aliquibus annis virgines colligit ex omnibus finibus Tartarorum. Si ipse vult sibi retinere aliquas retinet: alias dat suis hominibus, sicut videtur ei expedire. Nuncios quoscunque quotcunque et vbicunque transmittit, oportet quod dent ei sine mora equos subdititios et expensas. Vndecunque venerint ei tributa vel nuncij, oportet quod equi, currus, et expensae similter dentur eis. Nuncij qui veniunt aliunde in magna miseria sunt in victu pariter et vestitu: quia expensae viles sunt et paucae: et maxim? cum veniunt ad principes, et ibi debent moram contrahere. Tunc ita parum datur decem hominibus, quod inde vix possint viuere duo. Nec etiam in curijs principum, nec in via datur eis comedere, nisi semel in die, et satis parum. Insuper si aliquae iniuriae sibi fiunt, conqueri de facili minim? possunt. Vnde eos oportet illa patienter portare. Insuper multa tam ? principibus, quam ab alijs nationibus et minoribus ab eis exiguntur: et si non daretur, vili pendunt eos, imm? quasi pro nihilo habent eos. Et si ? magnis viris mittuntur, nolunt ab eis modicum munus habere: sed dicunt: A magno homine venistis, et cur modicum datis? et accipere dedignantur. Et si nuncij ben? volunt facere facta sua, oportet eos dare maiora. Idcirco magnam partem rerum, quae nobis ? fidelibus erant datae, oportuit nos de necessitate muneribus dare. Et sciendum, quod ita omnia sunt in manu imperatoris praedicti, quod nemo audet dicere, hoc est meum vel illius; sed omnia sunt Imperatoris, res, iumenta, et homines. Et super hoc etiam nuper emanauit Imperatoris statutum. Idem dominium per omnia habent duces super homines suos. Diuisi enim sunt homines Tartari, videlicet etiam alij inter duces. Nuncij etiam ducum, quocunque eos transmittunt, et homines tam Imperatoris qu?m alij omnes equos subdititios et expensas, et qui equos custodiant, et etiam nuncijs seruiant sine contradictione dare tenentur. Imperatori autem iumenta vt habeat ex eis lac ad annum vel ad duos, vel ad tres, sicut placuerit ei, tam duces qu?m alij pro redditu dare tenentur. Et homines ducum idem facere tenentur dominis suis. Inter eos enim nullus est liber. Et vt breuiter dicam, Quicquid Imperator et duces volunt, et quantum volunt de rebus suis accipiunt. De personis etiam eorom disponunt per omnia, sicut volunt. Mortuo Imperatore, sicut superius dictum est, conuenerunt Duces et elegerunt Occoday filiam Cyngis can praedicti Imperatorem. Qui habito consilio principum diuisit exercitus. Bati, qui in secundo gradu attinebat ei, misit contra Altisoldanum, et contra terram Biserminorum. Hij erant Saraceni, et Komanicum loquebantur. Et cum intrasset terram illorum pugnauit contra eos, et bello eos sibi subiecit. Quaedam autem ciuitas quae Barthra dicitur, diu restitit ei, fecerant enim foueas multas in circuitu ciuitatis et operuerant illas; et quando illi veniebant cadebant in foueas. Vnde non potuerunt capere ciuitatem, donec illas foueas replessent. Homines autem de quadam ciuitate quae vocatur Iakint haec audientes exierunt obuiam eis, se sponte in manus eorum tradentes: vnde ciuitas eorum non erat destructa, sed plures eorum occiderunt, et alios transtulerunt. Et accepto spolio ciuitatis, ipsam alijs hominibus repleuerunt. Et venerunt contra ciuitatem quae vocatur Orna. Ista ciuitas erat nimium populosa: Christiani ibi erant plures; Gazari videlicet, Rutheni, et Alani, et alij: nec non et Saraceni, Saracenorum enim erat dominium ciuitatis. Haec autem ciuitas erat diuitijs multum plena. Est enim posita super fluuium qui vocatur Don, qui intrat in mare. Vnde est quasi portus: et forum maximum habebant de illa ciuitate alij Saraceni. Et cum non possent aliter deuincere, praeciderunt fluuium, qui ciurrebat per ciutatem, et illam cum rebus omnibus submerserunt. Quo facto: postea intrauerunt terram Tortorum, qui similiter sunt Pagani: quam deuincentes, iuerunt contra Russiam, et fecerunt magnam stragem in terra Russiae, ciuitates et castra destruxerunt, et homines occiderunt: etiam Kiouiam quae erat Metropolis Russiae obsederunt: et cum diu obsedissent, illam ceperunt, et occiderunt homines ciuitatis. Inde procedentes pugnando destruxerunt totam Russiam. De Russia autem et Comania processerunt duces praedicti, et pugnauerent contra Hungaros et Polonos. Ex quibus Tartaris in Polonia, et in Hungaria plures interfecti fuerunt. Et si non fugissent, sed viriliter restitissent, Hungari exiuissent Tartari de finibus suis: quia tunc habuerant timorem, quod omnes fugere attentabant. Sed Bati vaginato gladio in faciem eis restitit, dicens: Nolite fugere: quia si fugitis nullus euadet: Et si debemus mori, moriamur omnes: quia futurum est, vt Cyngis can praedixit, quod interfici debeamus: Et si nunc est tempus, sustineamus. Et sic animati sunt et remanserunt, et Hungariam destruxerunt. Inde reuertentes iuerunt in terram Morduanorum, qui sunt Pagani, et bello deuicerunt. Inde procedentes contra Bileros, id est Bulgariam magnam, et ipsam destruxerunt omnino. Inde procedentes ad Aquilonem adhuc contra Bascart, id est, Hungariam magnam, et eos etiam deuicerant. Inde egredientes iuerunt ad Aquilonem, et venerunt ad Parossitas qui habent paruos stomachos et os paruulum, nec manducant, sed decoquunt carnes: quibus decoctis ponunt se inter fumum et ollam, et recipiunt fumum, et de hoc solo reficiuntur: Sed etiam si aliquid manducant, hoc vald? modicum est. Inde procedentes venerunt ad Samogedos. Hij autem homines tantum de venationibus viuunt: tabernacula et vestes habent tantummodo de bestiarum pellibus. Inde vltra procedentes venerunt ad quandam terram super Oceanum, vbi inuenerunt quaedam monstra quae per omnia formam humanam habebant, sed pedes desinebant in pedes bouinos, et faciem per omnia habebant vt canis: duo verba loquebantur more humano et tertio latrabant vt canis: et sic per interualia temporum latratum interponebant: tum ad naturam suam redibant: et sic intelligi poterat quod dicebant: Inde redierant in Comaniam, et vsque nunc quidam ex eis morantur ibidem. Cyrpodan vero eodem tempore misit Occoday can cum exercitu ad meridiem contra Kergis, quos etiam bello deuicit. Hij autem homines sunt pagani, qui pilos in barba non habent. Quorum consuetudo est talis. Cum pater moritur alicuius, prae dolore quasi vnam corrigiam in signum lamenti ab aure vsque ad aurem de facie sua leuant. Quibus deuictis, ad meridiem iuit contra Armenos. Sed cum per deserta transiret, etiam quaedam monstra effigiem humanam habentia inuenerunt: sed non nisi vnum brachium cum manu, in medio pectoris, et vnum pedem habebant; et duo sagittarunt cum vno arcu, et isti ita fortiter currebant, quod equi eos inuestigare non poterant. Currebant enim saltando super illum vnum pedem, et cum essent fessi taliter eundo, ibant super manum et pedem, remouendo se quasi rota; et sic cum essent fessi iterum currebant secundum modum priorem: aliquos tamen occidebant ex eis. Inde procedentes venerunt in Armeniam, quam bello vicerunt, et partem Georgiae: et alia pars venit ad mandatum eorum; et quadraginta millia yperperorum singulis annis dederunt, et adhuc faciunt idem. Inde procedentes ad terram Soldani Deurum, qui erat satis magnus et potens, cum eo pugnauerunt et deuicerunt. Inde procedentes vltra de bellando et vincendo vsque ad terram Soldani Halapiae et nunc terram illam impugnant, nec postea vsque in hodiernum diem in terram suam fuerunt reuersi. Alius exercitus iuit contra terram Calif de Baldach, quam sibi etiam subdiderunt: Et quadraginta bisantia exceptis Baldachinis et alijs muneribus omni die dant pro tributi: Et omni anno pro Calif, vt ad eos veniat, nuncios mittunt: qui cum tributo munera magna mittit, rogans vt eum supportent. Ipse vero imperator munera accipit et nihilominus vt veniat mittit pro eo.

Qualiter Tartari se habent in praelijs. Cap. 6.

Dicto de imperio, dicendum est hoc modo de bello. Primo de ordinatione acierum. Secundo de armis. Tertio de astutijs in congressione, quarto de crudelitate quam faciunt in captiuos. Quinto de oppugnatione castrorum et ciuitatum. Sexto de perfidia quam exercent cum hijs qui se reddunt eisdem. De ordinatione acierum dicemus hoc modo. Cyngis can ordinauit, vt decem hominibus praeponeretur vnus: et ille secundum nos appellatur Decanus. Decem autem Decanis praeponeretur vnus, qui centenarius nuncupatur: Decem vero Centenarijs praeponeretur vnus qui millenarius nuncupatur decem millenarijs praeponeretur vnus, et ille numerus vocatur tenebre apud eos. Cuncto vero exercitui praeponnuntur duo duces vel tres, ita tamen quod habeant respectum ad vnum. Cum autem omnes sunt in bello si de decem hominibus fugit vnus vel duo, vel tres, vel etiam plures, omnes occiduntur. Et vt breuiter dicam, nisi communiter cedant, omnes qui fugiunt occiduntur. Item si vnus vel duo aut plures audacter ad pugnam accedunt, et decem alij non sequuntur etiam occiduntur. Item si vnus de decem vel plures capiuntur, et alij socij sui non liberant eos, etiam occiduntur. Duo arcus vel tres, vel vnum bonum ad minus, et tres pharetras magnas plenas de sagittis et vnam securim, et funes ad machinas trahendas habere debet vnusquisque. Diuites autem habent gladios acutos in fine, ex vna tantum parte incidentes, et aliquantulum curuos: et habent equum armatum, crura etiam tecta. Galeas et loricas quidam habent de corio in hunc modum formatas. Habent quasdam corrigias de boue ad latitudinem vnius manus, et bituminant tres vel quatuor simul, et ligant illos corrigiolis vel cordis. In corrigia superiori ponunt cordulas in fine; in inferiori ponunt in medio, et sic faciunt vsque ad finem. Vnde quum se inclinant in inferiores, corrigiae superiores ascendunt et sic duplicantur super corpus, vel triplicantur. De coopertura equi faciunt quinque partes: ex vna parte faciunt vnam, ex alia parte faciunt aliam, quam partem ducunt ? cauda vsque ad caput: quae ligantur ad sellam, et post sellam in dorso et etiam in collo, super renes etiam partem aliam ponunt, vbi duae partium ligaturae iunguntur: in qua pecia faciunt vnum foramen, per quod caudas exponunt: et ante pectus ponant etiam vnam: quae omnes protenduntur vsque ad crurium iuncturas. Et ante frontem laminam ferream ponunt, quae ex vtraque parte colli partibus praedictis ligatur. Lorica vero etiam quatuor partes habet, vna pars protenditur ? foemore vsque ad collum; sed est facta secundum dispositionem humani corporis: quia ante pectus est stricta; in rotundum obuoluitur circa corpus ? brachijs inferius: Super humeros autem retro ad renes habent aliam peciam, quae protenditur ? collo vsque ad aliam peciam, quae reuoluitur circa corpus: Super humeros autem istae duae peciae anterior videlicet et posterior, ad duas laminas ferreas quae sunt in vtroque humero fibulis connectuntur. Et in vtroque brachio vnam habent peciem, quae ab humero protenduntur vsque ad manus, quae etiam inferius sunt aptae. Et in vtroque crure vnam habent peciam: quae peciae omnes fibulis coniunguntur. Galea autem superius est ferrea. Sed illud quod protegit in circuitu collum et gulam de corio fit. Et omnes istae peciae de corio sunt formatae secundum modum superius annotatum. Quidam autem omnia quae superius diximus habent de ferro in hunc modum formata. Vnam laminam tenuem ad latitudinem vnius digiti faciunt, et ad longitudinem palmae vnius. Et in hunc modum faciunt laminas multas: et in vnaquaque lamina octo foramina paruula faciunt, et interius tres corrigias strictas et fortes ponunt, et laminas vnam super aliam ponunt, quasi ascendendo per gradus: et ligant laminas praedictas ad corrigias tenuibus corrigiolis, quas mittunt per foramina superius annotata: Et in superiori parte consuunt corrigiolam vnam, vt laminae praedictae bene et firmiter cohaereant sibi. Et faciunt ex laminis quasi corrigiam vnam, et postea ligant per pecias per omnia, sicut superius dictum est. Et ista faciunt tam ad equorum quam ad hominum armaturas. Et faciunt illa ita lucere, quod potest homo in eis faciem suam videre. Aliqui eoram lanceas habent: et in fine ferri lanceae vnum habent vncum, cum quo trahunt hominem de sella si possunt. Longitudo saggitarum est duorum pedum et vnius palmae, et duorum digitorum. Et quia diuersi sunt pedes, mensurum pedum geometricam ponimus. Duodecem grana hordei pollicis transuersio est. Sexdecem pollices transuersi faciunt vnum geometricum pedem. Ferramenta sagittarum sunt acutissima, et ex vtraque parte incidentia quasi gladius biceps, et semper portant limas iuxta pharetram ad acuendum sagittas. Ferramenta praedicta caudam habent acutam ad longitudinem vnius digiti, quam imponunt in lignum. Scutum habent de viminibus vel de virgulis factum. Saggitas habent alias ad sagittandum aues bestias et homines inermes ad trium digitorum latitudinem. Sagittas alias habent diuersimodas ad aues et bestias sagittandas. Quum ad bellum procedere volunt praecursores praemittunt, qui nihil secum portant praeter filtra sua, equos et arma. Isti nihil rapiunt, domos non comburunt, bestias non occidunt: Sed tamen homines vulnerant et mortificant, et si non possunt aliud mittunt in fugam; multo libentius tamen occidunt, quam fugant, post istos sequitur exertitus, qui cuncta quae inuenit accipit, et homines etiam, si inueniri possunt, accipiunt et occidunt. Quum autem ad flumina perueniunt, hoc modo transeunt illa etiamsi sunt magna. Maiores vnum rotundum et leue corium habent, in quo in summitate per circuitum crebras faciunt ansas, in quibus funem imponunt, et stringunt ita quod in circuitu faciunt quendam ventrem, quem replent vestibus, et alijs rebus, et fortissime comprimunt ad imuicem: post hoc in medio ponunt sellas et alias res duriores: homines autem in medio sedent: et ligant et caudam equi nauem hanc taliter praeparatam, et vnum hominum qui equum regat faciunt pariter cum equo ante natare: vel habent aliquando duos remos, et cum illis remigant vltra aquam, et sic transeunt fluuium. Equos vero pellunt in aqua, et vnus homo iuxta vnum equum, quem regit, natat: et alij equi illum sequuntur. Et sic transeunt aquas et flumina magna. Alij vero pauperiores vnam bursam de corio bene consutam vnusquisque tenetur habere: in qua bursa vel in quo sacco vestes et omnes res suas imponunt; et in summitate saccum fortissime ligant, et suspendunt ad caudam equi, et transeunt, vt suptadictum est. Sciendum est, quod cum vident hostes tunc vadunt ad eos, et vnusquisque iacit tres saggitas vel quatuor contra aduersarios: Et si vident quod eos superare non possunt, retro gradiuntur ad suos: Et hoc faciunt in fraudem, vt aduersarij eos sequantur ad loca vbi insidias paruerunt: Et si inimici eorum sequuntur ad praedictas insidias, circumdant eos et sic vulnerant et occidunt. Item si vident quod magnus exercitus est contra eos, aliquando diuertunt ab eo per vnam dietam vel duas, et aliam partem terrae inuadunt et spoliant: et interficiunt homines, et terra destruunt et deuastant. Et si vident quod hoc etiam facere non possunt, cedunt retro ad decem vel duo decem dietas: aliquando etiam morantur in loco tuto, quousque aduersariorum exercitus separetur, et tunc furtim veniunt, et depopulantur totam terram. In bellis etiam astutissimi sunt: quia iam per quadraginta annos et amplius cum alijs gentibus dimicarunt. Cum autem volunt ad pugnam accedere, omnes acies ordinant sicut deberent pugnare. Duces siue principes exercitus bellum non intrant, sed stant ? longe contra inimicorum exercitum, et iuxta se habent pueros in equis et mulieres et equos. Et faciunt aliquando imagines hominum, et ponunt super equos. Hoc ideo faciunt, vt multitudo magna bellantium esse credantur. Contra faciem equorum vnam aciem captiuorum et aliarum gentium quae sunt inter eos transmittunt: et forsitan aliqui Tartari vadunt cum eis. Alias acies fortiorum hominum longe mittunt ? dextras et ? sinistris, vt non videantur ab aduersarijs suis: et sic circumdant aduersarios et colligunt in medium, et pugnare incipiunt ex omni parte. Et cum sunt aliquando pauci, putantur ab aduersarijs qui circumdati sunt, esse multi. Et maxime cum videant illos, qui sunt cum duce vel principe exercitus pueros et mulieres et equos, et homines fictos, vt dictum est supra: quos credunt esse pugnatores: et per hoc terrentur et confunduntur. Et si forte aduersarij bene pugnant, faciunt eis viam vt fugiant: et statim cum fugere incipiunt, ab inuicem separati insequuntur eos, et plures tunc occidunt fuga, qu?m mortificare possent in bello. Sciendum tamen est, quod si aliud possunt, non libenter congrediuntur, sed homines et equos sagittis vulnerant et occidunt. Munitiones in hunc modum expugnant. Si est talis munitio ipsam circumdat, immo aliquando ita sepiunt, vt nullus ingredi vel exire possit. Expugnant fortissime machinis et sagittis: et nec die nec nocte cessant ? praelio, vt illi qui sunt in munitionibus non quiescant. Ipsi Tartari quiescunt: quia acies diuidunt et vna succedit alteri in pugnam vt non nunium fatigentur. Et si eam taliter habere non possunt graecum proijciunt ignem. Imo solent aliquando accipere aruinam hominum quos occidunt, et liquefactum proijciunt super domos: Et vbicunque venit ignis super pinguedinem illam, quasi inextinguibiliter ardet. Et si ita non praeualent, et si ciuitas illa vel castrum habeat flumen, obstruunt illud, vel faciunt alium alueum et submergunt illam munitionem si possunt. Si autem non possunt suffodiunt illam, et sub terrae armati in ipsam ingrediuntur. Et cum iam intrauerunt, vna pars ignem imponit vt comburatur: et alia pars cum illius munitionis hominibus pugnat. Si autem nec sic illam vincere possunt, castrum vel munitionem suam faciunt contra illam, vt ab inimicorum iaculis non grauentur, et contra illam multo tempore iacent: nisi forte exterius adiutorium exercitus qui pugnat cum eis adhibeat, et vi remoueant ipsos. Sed cum iacent ante munitionem, blande eis loquuntur, et multa promittunt, ad hoc vt se in eorum manus tradant: Et si illi se eis tradiderint, dicunt: Exite, vt secundum morem nostrum vos muneremus. Et cum illi ad eos exeunt, quaerunt qui sunt artifices inter eos, et illos reseruant: alios autem, exceptis illis quos volunt habere pro seruis cum securi occidunt. Et si aliquibus alijs parcunt, vt dictum est, nobilibus et honestis nunquam parcunt. Et si forte aliquo casu contingente reseruant aliquos nobiles; nec prece nec precio vltra de captiuitate possunt exire. In bellis autem quoscunque capiunt occidunt, nisi forte velint aliquos reseruare vt habeant eos pro seruis. Occidendos autem diuidunt per centenarios, vt cum bipenni interficiantur ab eis. Ipsi vero post hoc diuidunt captiuos, et vnicuique seruo ad interficiendum dant decem aut plures vel pauciores, secundum quod maioribus placet.

De terris quas eorum dominio subiugarunt. Cap. 7.

Scripto quomodo pugnant, dicendum est de terris, quas eorum dominio subiugarunt. De quo isto modo scribemus. Primo dicemus quomodo faciunt cum hominibus pacem. Secundo de terrarum nominibus quas sibi subdiderunt. Tertio de tyrannide quam exercent in eis. Quarto de terris quae viriliter restiterunt. Sciendum est quod cum nullis hominibus faciunt pacem, nisi subdentur eis, quia, vt dictum est supra, Cyngis can habent mandatum, vt cunctas si possunt sibi subijciant nationes. Et haec sunt illa quae petunt ab eis, vt vadant cum eis in exercitu contra omnem hominem quando placet, et vt dent decimam de omnibus tam de hominibus, quam de rebus. Computant enim decem, et vnum accipiunt. De puellis faciunt illud idem, quos in terram eorum deducunt et tenent eos pro seruis: reliquos numerant et ordinant secundum morem. Sed quando plene habent dominium super eos, si aliquid promiserunt eis nihil obseruant: sed quascunque possunt congrue occasiones inueniunt contra eos. Nam cum essemus in Russia, missus fuit Saracenorum ex parte Cuynthcan vt dicebatur et Bati et praefectus ille ? quolibet homine qui habebat tres pueros vnum accipiebat: et quicunque viri non habebant vxores, illos deducebant, et faciebant de mulieribus etiam illud idem quae viros legitimos non habebant. Pauperes etiam qui mendicando suum victum quaerebant similiter deportabunt. Reliquos autem secundum eorum consuetudinem numerauit, praecipiens vt vnusquisque tam paruus quam magnus, et infans vnius diei, siue pauper siue diues esset, tale tributum praeberet: vt scilicet daret vnum pellem albi vrsi, et vnum nigrum castorem, et vnum Zabulum, et vnam nigram pellem cuiusdam animalis quod in terra latibulum habet, cuius nomen nescio in latinum transferre, sed Teutonice dicitur illit : Poloni autem et Rutheni appellant illam Dochon: et vnam nigram pellem vulpinam. Et quicunque ista non dat, inter Tartaros debet duci, et in eorum redigi seruitutem. Mittunt etiam pro principibus terrarum, vt ad eos veniant sine mora: et cum venerint, debitum honorem nullum recipiunt, sed habentur vt aliae viles personae: et oportet vt eis munera magna praesentent, tam ducibus quam vxoribus eorum, et officialibus, millenarijs et centenarijs. Imo omnes generaliter, et ipsi etiam serui ab eis cum magna importunitate munera quaerunt: Et non solum ab ipsis, sed etiam ? nuncijs eorum cum mittuntur. Aliquibus etiam inueniunt occasiones vt eos occidant. Sicut de Michaele et alijs actum est. Aliquos vero alliciunt, quos permittunt redire. Aliquos etiam potionibus perimunt vel veneno. Eorum enim intentio est, vt ipsi soli dominentur in terra. Idcirco quaerunt occasiones contra nobiles, vt eos occidant. Ab illis vero quos redire permittunt petunt eorum filios aut fratres, quos vlterius nunquam dimittunt. Sicut factum est de filio Ieroslai, et de quodam duce Alanorum, et alijs plurimis. Et si moritur pater vel frater siue haeres, filium vel fratrem nunquam dimittunt: immo illius principatum totaliter accipiunt sibi. Sicut de quodam Solangorum vidimus esse factum, Baschathos suos ponunt in terris eorum quos redire permittunt, quibus oportet vt ad nutum tam duces quam alij debeant obedire. Et si homines alicuius ciuitatis vel terrae non faciunt quod volunt, isti Baschathi imponunt eis, quod sunt Tartaris infideles: et sic ciuitatem illam vel terram destruunt et homines qui sunt in ea occidunt, per manum validam Tartarorum, qui ex mandato principis illius cui obedit terra illa veniunt eis nescientibus, et subito irruunt super eos: sicut nuper contigit cum in terra Tartarorum essemus de quadam ciuitate. Quod ipsummet de Ruthenis fecerunt in terra Comanorum. Et non solum princeps Tartarorum qui terram vsurpauit, sed praefectus ipsius, et quicunque Tartarus per ciuitatem illam siue terram transit quasi dominatur eidem, et maxime qui maior est apud eos. In super aurum et argentum, et alia quae volunt et quando libet ad imperatorem vadant Tartarorum ad placitandum. Sicut nuper contigit de duobus filijs regis Georgiae. Vnus enim erat legitimus, et alter de adulterio natus, qui vocabatur Dauid legitimus autem Melic vocabatur. Filio adulterae terrae partem relinquebat pater. Alius vero, qui iunior erat, veniebat cum matre ad Tartarorum imperatorem, pro eo quod Dauid praedictus ad ipsum iter arripuerat veniendi. Mater alterius scilicet Melic regina Georgiae, per quam maritus tenebat regnum, quia per foeminas illud regnum tenebatur, mortua fuit in via. Illi autem cum venerunt dederunt maxima munera: et maxime legitimus filius, qui repetebat terram quam reliquerat pater filio suo Dauid, cum non deberet habere, quia adulterae filius erat. Ille vero respondit: Licet sim filius concubinae, peto tamen vt fiat mihi iusticia secundum legem Tartarorum qui nullam differentiam faciunt inter filios legitimae et ancillae: vnde fuit data sententia contra filium legitimum, vt ille Dauidi qui maior erat subesset, et terram haberet quiete et pacifice, quam dederat ei pater: et sic donaria quae dederat, et causam quam contra fratrem suum Dauid habuerat, amisit. Ab illis etiam nationibus quae longe sunt ab eis, et coniunctae sunt alijs nationibus quas aliquo modo timent, quae non sunt eis subiecta, tributum accipiunt et quasi misercorditer agunt cum eis, vt non adducant exercitum super eos, vel etiam vt alij non terreantur, se tradere eis. Sicut factum est de Obesis siue Georgianis, ? quibus quinquaginta vel quadraginta millia, vt dictum est, yperperorum siue Bysantiorum accipiunt pro tributo: alias ad hoc in pace esse permittunt. Tamen, secundum quod intelleximus ab eis, rebellare proponunt.

Terrarum nomina quas vicerunt sunt haec. Kytai, Naymani, Solangi, Kara Kytai, siue nigri Kytai, Comania, Tumat, Vourat, Caraniti, Huyur, Soboal, Merkiti, Meniti, Baryhryur, Gosmit, Saraceni, Bisermini, Turcomani, Byleri magna Bulgaria, Baschare, magna Hungaria, Kergis, Colona, Thorati, Buritabeth, Parossiti, Sassi, Iacobiti, Alani, siue Assi, Obesi siue Georgiani, Nestoriani, Armeni, Cangiti, Comani Brutachi, qui sunt Iudaei, Mordui, Torci, Gazari, Samogedi , Perses, Thoas, India minor siue AEthiopia, Yrchasi, Rutheni, Baldach, Sarthi: Aliae terrae sunt plures, sed earum nomina ignoramus. Vidimus etiam viros et mulieres fere de omnibus terris supra nominatis. Haec autem sunt nomina Terrarum quae eis viriliter restiterunt, nec sunt adhuc subditae eis, India magna, Mangia; Quaedam pars Alanorum, Quaedam pars Kytaorum, Sayi. Quandam enim ciuitatem Sayorum praedictorum obsederunt et debellare tentauerunt. At ipsi fecerunt machinas contra machinas eorum, et Tartarorum machinas omnes fregerunt, nec ciuitati appropinquare poterant ad pugnam contra machinas et balistas. Tandem vnam viam sub terra fecerunt, et prosiluerunt in ciuitatem, et alij tentabant incendere ciuitatem, alij pugnabant. Homines autem ciuitatis vnam partem populi ad extinguendum ignem posuerunt, et alia pars fortiter pugnabat cum hijs qui intrauerunt ciuitatem, et multos occiderunt ex eis, et alios vulnerauerunt, compellentes eos ad suos redire. At ipsi videntes quod nihil possent facere, et multi homines morerentur, recesserunt ab eis. In terra Saracenorum et aliorum vbi sunt quasi inter eos domini, accipiunt omnes artifices meliores, et in omnibus operibus suis ponunt. Alij autem artifices dant eis de opere suo tributum. Segetes omnes condunt in horreis dominorum: et vnicuique vnum pondus satis modicum dant in die: nihil aliud nisi ter in septimana modicum quid de carnibus eis prebent. Et illi hoc tantum artificibus faciunt qui in ciuitatibus commorantur. Item quando dominis placet iuuenes omnes accipiunt, et post se cum omnibus famulis suis ire cogunt: qui de caetero certo sunt numero Tartarorum; immo potius de numero captiuorum: quia etsi inter ipsos sunt numerati, non tamen habentur in reuerentia sicut Tartari; sed habentur pro seruis, et ad omnia pericula vt alij captiui mittuntur. Ipsi enim in bello sunt primi: Etiam si debet palus vel aqua periculosa transiri, eos oportet primo vadum tentare. Ipsos est etiam necesse operari omnia quae sunt facienda. Ipsi etiam si in aliquo offendunt, vel si non obediunt ad nutum, vt asmi verberantur. Et vt breuiter dicam, modicum quid manducant, et etiam modicum bibunt, et pessime induuntur; nisi forte aliquid possunt lucrari, nisi sunt aurifabri et alij artifices boni. Sed aliqui tam malos dominos habent, quod nihil eis dimittunt, nec hadent tempus prae multitudine operum dominorum, vt sibi aliquid operentur, nisi furentur sibi tempus, quando forsitan debent quiescere vel dormire. Et hoc si vxores vel propriam stationem permittuntur habere. Alij autem qui tenentur in domo pro seruis omni miseria sunt repleti. Vidi enim eos ire in bracis saepissime, et toto corpore nudos in maximo solis ardore. Et in hyeme patiuntur maximum frigus. Vidimus etiam aliquos pedicas et digitos manuuni de magno frigore perdidisse. Audiuimus etiam alios esse mortuos, vel etiam de magno algore quasi in omnibus membris inutiles esse, factos.

Quomodo bello occurratur Tartaris. Cap. 8.

Dicto de terris, quae obediunt eis, supponendum est quomodo bello occurratur eisdem. Quod videtur nobis hoc modo dicendum. Primo scribendum est quid intendunt. Secundo de armis et ordinatione acierum. Tertio quomodo occurratur astutijs eorum in congressione. Quarto de munitione castrorum et ciuitatum. Quinto quid faciendum sit de captiuis eorum. Intentio Tartarorum est subijcere sibi totum mundum si possunt. Et de hoc Cyngischan habent mandatum, sicut superius dictum est. Idcirco eorum imperator sic in literis suis scribit: "Dei fortitudo, Omnium imperator." Et in superscriptione sigilli sui hoc habet: "Dominus in coelo, et Cuynch Chan super terram. Dei fortitudo, omnium hominum imperatoris sigillum." Et ideo cum nullis hominibus faciunt pacem, vt dictum est, nisi forte se in eorum manibus tradunt. Et quia excepta Christianitate nulla est terra in orbe quam timent, idcirco se ad pugnam praepararunt contra nos. Vnde nouerint vniuersi quod nobis existentibus in terra eorum in solenni curia, quae iam ex pluribus annis indicta erat, fuimus, vbi elegerunt Cuynch imperatorem in presentia nostra, qui in lingua eorum dicitur Chan. Qui Cuynch Chan praedictus erexit cum omnibus principibus vexillum contra ecclesiam dei et Romanum imperium, et contra omnia regna Christianorum et populos occidentis, nisi forsan facerent ea, quae mandat Domino Papae, et potentibus ac omnibus Christianorum populis Occidentis: quod nulla ratione faciendum est: tum, propter nimiam seruitutem et intolerabilem, quae est hactenus inaudita, quam vidimus oculis nostris, in quam redigunt omnes gentes sibi subiectas: tum propterea quod nulla in eis est fides: nec potest aliqua gens confidere in verbis eorum: quia quicquid promittunt non obseruant, quando vident sibi tempora fauere: et subdoli sunt in omnibus factis et promissis eorum. Intendunt etiam delere omnes principes, omnes nobiles, omnes milites de terra, vt superius dictum est: sed hoc faciunt subdole et artificiosem subditos suos. Tum etiam quia indignum est quod Christiani subdantur eisdem, propter abominationes eorum, et quia in nihilum redigitur cultus dei, et animae pereunt, et corpora vltra quam credi possit multitudine affliguntur. In primo quidem sunt blandi, sed postea vt scorpio cruciant et affligunt. Tum quia pauciores sunt numero, et corpore debiliores quam populi Christiani. In praedicta autem curia sunt bellatores et principes et exercitus assignati. De decem hominibus mittuntur tres cum familijs eorum, de omni terra potestatis eorum. Vnius exercitus debet intrare per Hungariam: secundus per Poloniam. Veniunt autem pugnaturi continue octodecem annis. Tempus est etiam eis assignatum. In Martio an. Dom. 1247, si de terra sua mouebunt. Venient autem in tribus vel in quatuor annis vsque ad Comaniam. De Comania autem insultum facient in terras superius annotatas. Haec omnia firma sunt et vera, nisi dominus aliquod impedimentum pro sua gratia faciat eis. Sicut fecit quando venerunt in Hungariam et Poloniam. Debebant enim procedere tunc pro certo triginta annis. Sed interfectus fuit tunc imperator eoram veneno: et propter hoc quieuerunt ? prelijs vsque nunc. Sed modo, quia positus est imperator de nouo, iterum se de nouo ad pugnam incipiunt praeparare. Adhoc sciendum est, quod imperator dixit ore suo, quod vellet mittere exercitum in Liuoniam et Prussiam. Et quoniam omnem terram volunt delere vel in seruitutem redigere, quae seruitus est intolerabilis nostrae genti, et superius dictum est: Occurrendum est igitur eis in bello. Sed si vna prouincia non vult alteri opem ferre, terra illa delebitur contra quam pugnant, et cum illis hominibus quos capiunt pugnabunt contra aliam terram; et in acie erunt primi. Si male pugnant occidentur ab eis: Si autem bene, ipsos cum promissis adulationibus tenent: et etiam vt ab ipsis non fugiant promittunt eis quod facient eos dominos magnos et post hoc quando securi esse possunt de ipsis, vt non redeant, faciunt eos infoelicissimos seruos. Ac de mulieribus quas volunt in concubinas tenere pro seruitijs faciunt illud idem. Et ita cum hominibus deuictae prouinciae destruunt aliam terram. Nec est aliqua prouincia quae per se possit resistere eis: quia de omni terra potestatis eorum, vt dictum est homines congregint ad bellum. Vnde si Christiani seipsos et suam terram et Christanitatem volunt seruare, oportet quod in vnium conueniant reges, principes et barones, et terrarum rectores, et mittant de communi consilio homines contra eos ad pugnam, antequam ipsi incipiunt in terras diffundi. Quoniam postquam incipiunt spargi per terras, vndique homines quaerunt, et nullus congrue auxilium alteri potest praebere: quoniam ipsi cateruatim vndique quaerunt homines et occidunt. Et si claudunt se in castris, ponunt tria millia vel quatuor millia hominum contra castrum vel ciuitatem, qui obsideant eam; et ipsi nihilominus diffunduntur per terras homines occidentes. Quicunque autem volunt pugnare cum eis, haec arma debent habere. Arcus bonos et fortes, et balistas quas multum timent, et sagittas sufficientes: et bonum dolabrum de bono ferro, et scutum cum longo manubrio. Ferramenta sagittarum de arcu vel de balista debent, vt Tartari, quando sunt calida, temperari in aqua cum sale mixta, vt fortia sint ad penetrandum arma eorum. Gladios et etiam lanceas cum vnco, qui valeant ad trahendum eos de sellis: quia de eis facillime cadunt; ac cultellos ac loricas duplicatas; quia illos eorum sagittae non penetrant; et galeam et arma alia ad protegendum corpus et equum ab armis et sagittis eorum. Et si aliqui non sunt ita bene armati, vt dixit; debent ire post alios vt faciunt Tartari: et trahere contra eos de armis et sagittis. Nec debent parcere pecuniae, quoniam comparent arma, vt possint animas et corpora, libertatem et res alias conseruare. Acies debent ordinari, vt ipsi, per millenarios, centenarios, et decanos et duces exercitus: qui duces nequaquam debent praelium intrare, sicut nec duces eorum, sed debent exercitus videre et ordinare: legemque debent ponere vt simul incedant ad bellum, siue alias, sicut sunt ordinati. Et quicunque relinquit alium siue ad bellum procedentem, siue pugnantem, vel quicunque fugerit, nisi omnes communiter cedant, grauissime puniatur: quia tunc pars bellantium sequitur fugientes, et sagittis eorum occidunt, et pars cum hijs qui remanent pugnant, et sic confunduntur et occiduntur remanentes et fugientes. Similiter quicunque conuersus fuerit ad praedam tollendam, antequam omnino sit exercitus contrariorum deuictus, maxima poena mulctetur. Talis enim apud Tartaros sine vlla miseratione occiditur. Locus ad praeliandum est eligendus, si fieri potest vt campus sit planus, et possint vndique videre: et si possunt habeant syluam magnam ? tergo vel ? latere. Ita tamen quod non possunt intrare inter ipsos et syluam: nec debent simul omnes conuenire in vnum, sed facere acies multas, et diuersas ab inuicem nec tamen multum distantes. Et contra illos qui post veniunt debent vnam aciem mittere qui eis occurrat. Et si Tartari simulant fugam, non multum vadant post eos, nisi forte quantum possunt videre, ne forte ipsos ad paratas insidias trahant, sicut facere solent: Et alia sit parata ad muandum aciem illam, si fuerit opportunum. Insuper habeant speculatores ex omni parte, vt videant quando veniant aliae acies Tartarorum retro, ? dextris et ? sinistris et semper debent mittere aciem contra aciem quae eis occurrat. Ipsi enim semper nituntur concludere aduersarios eorum in medio, vnde magnam cautelam debent habere ne hoc facere possint, quia sic exercitus facillime debellatur. Omnes acies hoc debent cauere, ne diu currant post eos, propter insidias quas solent praeparare: plus enim fraudulentia qu?m fortitudine pugnant. Duces exercitus semper debent esse parati ad mittendum adiutorium, si necesse est, illis qui sunt in pugna, et propter hoc etiam debent vitare nimium cursum post eos: ne forte fatigentur equi eorum; quoniam nostri multitudinem equorum non habent. Sed Tartari illum quem equitant vna die, illum non ascendunt in tribus vel in quatuor diebus post hoc. Vnde non curant si fatigentur equi eorum propter multitudinem quam habent. Et si Tartari cedunt, non tamen nostri debent recedere, vel ab inuicem separari: quia simulando hoc faciunt, vt exercitus diuidatur, et post hoc terram libere ingrediantur, et eam destruant. Debent etiam cauere vt non faciant nimias expensas, vt solent; ne propter penuriam redire compellantur, et dent Tartaris viam, vt ipsos et alios occidant et destruant omnem terram; et propter eorum superfluitatem nomen Domini blasphemetur. Et hoc debent facere diligenter vt si contingat aliquos pugnatores recedere, quod alij loco eorum succedant. Duces etiam nostri debent die nocteque facere exercitum custodiri, ne repente et subito irruant super ipsos quia Tartari vt daemones, multas excogitant iniquitates et artes nocendi: Immo tam de die quam de nocte semper debent esse parati: sed nec spoliati debent iacere nec deliciose ad mensam sedere, ne imparati inueniantur, quia Tartari semper vigilant, vt possint nocere. Homines vero terae qui Tartaros expectant, vel super se timent venire, occultas foueas debent habere, in quibus sagittas, et alia debent reponere, propter duo: vt videlicet Tartari non possint ea habere; et si propitius fuerit eis Deus, valeant ea postea inuenire; Eis fugientibus de terra, debent foenum et stramina comburere, vt equi Tartarorum ad comedendum minus inueniant. Ciuitates autem et castra si volunt munire, videant prius qualia sint in situ. Situs enim talis debet esse in castris, quod machinis et sagittis expugnari non possit: et aquam habeant sufficientem et lignum, et si fieri potest, quod introitus et exitus eis tolli non possit: et quod habeant homines sufficientes qui possint vicissim pugnare. Et debent vigilare diligenter ne aliqua astutia possint castrum furari. Expensas ad multos annos debent habere sufficientes: custodiant tamen diligenter illas, et in mensura manducent, quia nesciunt quanto tempore eos in castris oportet esse inclusos. Quum enim incipiunt, tunc multis annis obsident vnum castrum. Sic fit hodierna die in terra Alanorum de quodam monte, quem, vt credo, tam obsederunt per duodecem annos; qui viriliter restiterunt, et multos Tartaros et nobiles occiderunt. Alia autem castra et ciuitates, quae talem situm non habent debent fortiter vallari foueis profundis munitis, et muris bene praeparatis; et arcus et sagittas sufficientes: et lapides ac fundas debent habere. Et debent diligenter cauere, quod non permittant Tartaros ponere machinas suas; et suis machinis debent eos repellere. Et si forte aliquo ingenio vel arte erigunt lartari machinas suas, debent eas destruere machinis suis si possunt. Balistis etiam, fundis et machinis debent resistere ne ciuitati appropinquent. Ali?s etiam debent esse parati, vt superius dictum est. De castris et ciuitatibus, quae sunt in fluminibus positae, diligenter debent videre ne possint submergi. Sed ad hoc sciendum est, quod Tartari plus diligunt, quod homines claudant se in ciuitatibus, qu?m quod pugnent cum eis in campo. Dicunt enim eos esse suos por cellos in hara conclusos. Vnde ponunt eis custodes, vt supradictum est. Si autem aliqui Tartari de equis suis in bello proijciuntur, statim sunt capiendi: quia cum sunt in terra fortiter sagitant, et equos et homines vulnerant et occidunt. Et si seruantur tales, potest esse, quod habeatur pro eis pax perpetua, aut pecunia magna redimantur: quoniam se adinuicem satis diligunt. Sed quomodo Tartari cognoscantur, superius dictum est vbi forma eorum fuit expressa. Tamen quando capiuntur, si debent seruari, ne fugiant diligens est custodia adhibenda. Sunt etiam aliae multae gentes cum eis, quae per formam superius annotatam possunt ab ipsis cognosci. Est etiam hoc sciendum, quod multi in exercitu eorum sunt, qui si viderent tempus, et haberent fiduciam, quod nostri non occiderent eos, ex omni parte exercitus, sicut ipsimet nobis dixerunt, pugnarent cum eis, et plura mal? facerent ipsis, qu?m alij, qui sunt eorum aduersarij manifesti.

The long and wonderful voyage of Frier Iohn de Plano Carpini, sent ambassadour by Pope Innocentius the iiii. An. Do. 1246. to the great CAN of Tartaria; wherin he passed through Bohemia, Polonia, Russia, and so to the citie of Kiow vpon Boristhenes, and from thence rode continually post for the space of sixe moneths through Comania, ouer the mighty and famous riuers of Tanais, Volga, and Iaic, and through the countries of the people called Kangittae, Bisermini, Kara-Kitay, Naimani, and so to the natiue countrie of the Mongals or Tartars, situate in the extreme Northeasterne partes of all Asia: and thence backe againe the same way to Russia, and Polonia, and so to Rome; spending in the whole voyage among the sayd Tartars one whole yeere and aboue foure moneths. Taken out of the 32. booke of Vincentius Beluacensis his Speculum historiale.

De prima missione Fratrum Praedicatorum et Minorum ad Tartaros. Cap. 2.

The same in English.

The voyage of Iohannes de Plano Carpini vnto the Northeast parts of the world in the yeere of our Lord, 1246.

Of the first sending of certaine Friers Praedicants and Minorites vnto the Tartars, taken out of the 32 Booke of Vincentius Beluacensis his Speculum Historiale beginning at the second Chapter.

About this time also, Pope Innocentius the fourth sent Frier Ascelline being one of the order of the Praedicants, together with three other Friers consorted with him out of diuers Conuents of their order, with letters Apostolicall vnto the Tartars campe: wherein hee exhorted them to giue ouer their bloudie slaughter of mankinde, and to receiue the Christian faith. And I in verie deede, receuied the relations concerning the deedes of the Tartars onelie, from a Frier Minorite called Simon de Sanct. Quintin who lately returned from the same voyage. And at that verie time also, there was a certaine other Frier Minorite, namely Frier Iohn de Plano Carpini, sent with certaine associates vnto the Tartars, who likewise abode and conuersed with them a yeere and three moneths at the least. For both he and one Frier Benedict a Poloman being of the same order, and a partaker of all his miserie and tribulation, receiued straight commaundement from the Pope that both of them shoulde diligently searche out all things that concerned the state of the Tartars. And therefore this Frier Iohn hath written a litle Historie of such things, as with his owne eyes hee sawe among the Tartars, or which he heard from diuers Christians worthy of credit, remaining there in captiuitie. Out of which historie I thought good by way of conclusion, to insert somewhat for the supply of those things which are wanting in the said Frier Simon.

De situ et qualitate terrae Tartarorum. Cap. 3.

Iohannes de Plano Carpini.

The same in English.

Of the situation and qualitie of the Tartars land, by Iohannes de Plano Carpini. Chap. 3.

There is towards the East a land which is called Mongal or Tartaria, lying in that parte of the worlde which is thought to be most North Easterly. On the East part it hath the countrey of Kythay and of the people called Solangi: on the South part the countrey of the Saracens: on the South east the land of the Huini: and on the West the prouince of Naimani: but on the North side it is inuironed with the Ocean Sea. In some part thereof it is full of mountaines, and in other places plaine and smoothe grounde, but euerie where sandie and barren, neither is the hundreth part thereof fruitefull. For it cannot beare fruite vnlesse it be moistened with riuer waters, which bee verie rare in that countrey. Whereupon they haue neither villages, nor cities among them, except one which is called Cracurim, and is said to be a proper towne. We our selues sawe not this towne, but were almost within halfe a dayes iourney thereof, when we remained at Syra Orda, which is the great court of their Emperour. And albeit the foresaid lande is otherwise vnfruitfull, yet it is very commodious for the bringing vp of cattell. In certaine places thereof are some small store of trees growing, but otherwise it is altogether destitute of woods. Therefore the Emperour, and his noble men and all other warme themselues, and dresse their meate with fires made of the doung of oxen, and horses. The ayre also in that countrey is verie intemperate. For in the midst of Sommer there be great thunders and lightnings, by the which many men are slaine, and at the same time there falleth great abundance of snowe. There bee also such mightie tempestes of colde windes, that sometimes men are not able to sitte on horsebacke. Whereupon, being neere vnto the Orda in regarde of the great winde we were constrained to lye groueling on the earth, and could not see by reason of the dust. There is neuer any raine in Winter, but onely in Sommer, albeit in so little quantitie, that sometimes it scarcely sufficeth to allay the dust, or to moysten the rootes of the grasse. There is often times great store of haile also. Insomuch that when the Emperour elect was to be placed in his Emperiall throne there fell such abundance of haile, that, vpon the sudden melting thereof, more than 160 persons were drowned in the same place: there were manie tentes and other thinges also carried away. Likewise, in the Sommer season there is on the sudden extreame heate, and suddenly againe intolerable colde.

De forma et habitu et victu eorum. Cap. 4.

Mongalorum autem siue Tartarorum forma ab omnibus alijs hominibus est remota. Inter oculos enim, et inter genas, lati sunt plus caeteris, genae quoque satis prominent ? maxillis. Nasum habent planum et modicum, oculos etiam paruos, et palpebras vsque ad supercilia eleuatas, ac super verticem in modum Clericorum coronas. Ex vtraque parte frontis tondendo, plusquam in medio crines longos faciunt, reliquos autem sicut mulieres crescere permittunt. De quibus duas cordas faciunt, et vnamquamque post aurem ligant. Pedes quoque modicos habent. Vestes tam virorum qu?m mulierum vno modo formatae sunt. Pallijs vel cappis vel caputus non vtuntur. Tunicas ver? miro modo formatas portant de buccaramo, vel purpurato, vel baldaquino. Pellicium habet pilos exterius, sed apertum est ? posterioribus. Habet tamen caudulam vnam vsque ad genua retr?. Vestes suas non lauant, nec lauari permittunt, et maxim? ? tempore, quo tonitrua incipiunt vsquequo desinat illud tempus. Stationes habent rotundas in modum tentorij de virgulis et baculis subtilibus praeparatas. Supra vero in medio rotundam habent fenestram, vnde ingrediatur lumen, et fumus exire possit: quia semper in medio faciunt ignem: parietes autem et tecta filtro sunt operta Ostia quoque de filtro sunt facta Harum quaedam subit? soluuntur, et reparantur, et super summarios deferuntur: quaedam ver? dissolui non possunt sed in curribus portantur. Et quocunque siue ad bellum siue ali?s vadunt, semper illas secum deferunt. In animalibus valde diuites sunt, vt in Camelis et bobus capris et ouibus. Iumenta et equos habent in tanta multitudine quantam non credimus totum mundi residuum habere. Porcos autem et alias bestias non habent. Imperator ac Duces atque alij magnates in auro et argento ac serico et gemmis abundant. Cibi eorum sunt omnia, quae mandi possunt. Vidimus eos etiam manducare pediculos. Lac bibunt animalium, et in maxima quantitate, si habent, iumentinum. Porro in hyeme, quia nisi diuites sint, lac iumentinum non habent, millium cum aqua decoquunt, quod tam tenue faciunt, vt illud bibere valeant. Vnde quilibet eorum scyphum bibit vnum vel duos in mane, et quandoque nihil amplius manducant in die. In sero autem vnicuique datur de carnibus modicum, et bibunt ex eis brodium. Porr? in aestate quando satis habent de lacte iumentino carnes comedunt rar?, nisi fort? donentur eisdem, aut venatione bestiam aliquam ceperint vel auem.

The same in English.

Of their forme, habite, and manner of liuing. Chap. 4.

Share on: WhatsApp @Hash Facebook Tweet